Temat pracowniczych planów kapitałowych oraz alternatywy w postaci pracowniczych programów emerytalnych warto ocenić również przez pryzmat drugiej, kluczowej strony czyli pracownika. Pracownik jako strona głównie zainteresowana przyszłą emeryturą również musi ocenić, która forma jest dla niego rozwiązaniem korzystniejszym i oprzeć swoje budowanie kapitału o w pełni świadomą ocenę.
W artykule zwrócę uwagę na kilka kluczowych parametrów, które warto poddać ocenie i które mogą mieć wpływ na wybór formy oszczędzania emerytalnego.
Pierwszym parametrem jest niewątpliwie wysokość składki i tego kogo ona „obciąża”:
1. Pracownicze plany kapitałowe
Składka podstawowa pracodawcy – 1,5% wynagrodzenia (obowiązkowa),
Składka podstawowa pracownika – 2% wynagrodzenia (obowiązkowa),
Składka dodatkowa pracownika – do 2% wynagrodzenia (dodatkowa),
2. Pracownicze programy emerytalne
Składka podstawowa pracodawcy – min. 3,5% wynagrodzenia (obowiązkowe)
Składka dodatkowa pracownika – dodatkowa w wysokości określonej przez uczestnika. Suma składek dodatkowych wniesionych przez uczestnika nie może przekroczyć 4,5krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok.
Oczywiście nie sposób pominąć temat zmiany pracy bo skoro programy związane są z zakładem pracy to musimy zwrócić uwagę na to co by było, gdybyśmy zdecydowali się na zmianę pracodawcy. Zmiana pracy:
1. Pracownicze plany kapitałowe
Zgodnie z regulacją art. 28 projektu ustawy w przypadku, gdy ustało zatrudnienie uczestnika u pracodawcy prowadzącego program (podobnie jeśli nastąpiła likwidacja programu) środki pozostają na rachunku uczestnika do czasu wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu.
2. Pracownicze programy emerytalne:
Zgodnie z regulacją art. 27 ustawy w przypadku, gdy ustało zatrudnienie uczestnika u pracodawcy prowadzącego program (podobnie jeśli nastąpiła likwidacja programu) środki pozostają na rachunku uczestnika do czasu wypłaty, wypłaty transferowej lub zwrotu.
Pomimo, iż zarówno PPE i PPK są inwestycjami emerytalnymi to jednak każdy z nas pewnie zastanawia się nad tym czy w trakcie drogi do emerytury będzie mógł w jakiś sposób skorzystać ze środków. Dostęp do środków w trakcie inwestycji:
1. Pracownicze plany kapitałowe
„Pożyczka” w celu pokrycia wkładu własnego – bardzo szeroko uregulowana możliwość wypłaty środków z PPK na cele mieszkaniowe, określona w art. 88. Co kluczowe środki podlegają zwrotowi na zasadach określonych w art. 88 pkt 3.
Poważne zachorowanie uczestnika, współmałżonka uczestnika, dziecka uczestnika – zgodnie z art. 91 projektu ustawy uczestnik może wnioskować o wypłatę 25% środków w przypadku poważnego zachorowania wskazanych wcześniej osób.
2. Pracownicze programy emerytalne:
Jedyną formą dostępu do środków są kwestie związane z wypłatą transferową lub zwrotem. Wypłata transferowa jest dokonywana na innym program, którego jesteśmy uczestnikiem, na nasze IKE, na IKE osoby uprawnionej w przypadku naszej śmierci. Co ważne wypłata transferowa nie może nastąpić jeśli pozostajemy w stosunku pracy z pracodawcą, który prowadzi program, wyjątkiem jest likwidacja programu.
Możliwość przerwania inwestycji czyli o możliwościach przerwania inwestycji, w trakcie zatrudnienia.
1. Pracownicze plany kapitałowe
Zgodnie z treścią art. 23 ust. 2 uczestnik może zrezygnować z odprowadzania składek na PPK, składki nie będą odprowadzane od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uczestnik złożył deklaracje. Warto zwrócić uwagę, iż co dwa lata podmiot zatrudniający ma ponowny obowiązek odprowadzania składek od 1 kwietnia – uczestnik może jednak ponownie się wypisać. Rezygnacja z odprowadzania składek oznacza rezygnacje zarówno ze składek finansowanych przez pracodawcę jak i składek pracownika.
2.Pracownicze programy emerytalne:
W tym przypadku rozważyć należy dwie sytuacje. Pierwszą odnoszącą się do składek dodatkowych, które opłaca pracownik, zaś drugą dotyczącą sytuacji, kiedy pracownik „korzysta” tylko z tego co wpłaca mu pracodawca. W pierwszej sytuacji pracownik zgodnie z treścią art. 25 ust. 3 ustawy pracownik może zrezygnować z wnoszenia składki dodatkowej. W kontekście rezygnacji pracownika z udziału w programie finansowanym tylko przez pracodawcę zastosowanie ma art. 47 ust 1 ustawy – należy jednak zwrócić uwagę na okres wypowiedzenia.
Skoro PPE i PPK służą budowaniu kapitału emerytalnego to kluczową kwestią jest spojrzenie na to w jaki sposób będziemy mogli wykorzystać środki w trakcie emerytury. Emerytura – wypłata środków:
1. Pracownicze plany kapitałowe
Wypłata emerytury następuje po osiągnięciu przez uczestnika 60 roku życia na zasadach określonych w art. 89 ust. 1 projektu ustawy. Oznacza to, że otrzymamy 25% środków zgromadzonych jednorazowo, natomiast 75% zostanie nam wypłacone nam w 120 ratach. W przypadku krótszych wypłat spada na nas konieczność opłacenia zryczałtowanego podatku dochodowego.
2. Pracownicze programy emerytalne:
Wyplata emerytalna możliwa jest na wniosek uczestnika w sytuacji określonej w art. 42 ustawy. Możliwe jest to na wniosek uczestnika po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub po ukończeniu 55 roku życia jeśli przedstawimy decyzje o przyznaniu prawa do emerytury. Zgodnie z treścią art. 42 ust. 3 ustawy wypłata może być, w zależności od wniosku dokonywana jednorazowo albo ratalnie.
Rozwód to temat, który jest mocno dyskutowany z uwagi na zgłoszone przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych uwagi jakoby projekt ustawy o PPK „karał za rozwód”:
1. Pracownicze plany kapitałowe
Tutak posłużę się cytatem z artykuły z “Gazety prawnej” -> Portal Business Insider przedstawił ostatnio stanowisko Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych, zwracającego uwagę, że projekt ustawy o PPK przewiduje rodzaj “kary za rozwód”. Stowarzyszenie zwraca uwagę, że artykuł 72 ust. 1 ustawy o PPK mówi, iż w przypadku rozwodu lub unieważnienia małżeństwa pieniądze zgromadzone w programie emerytalnym, które przypadają współmałżonkowi w ramach podziału majątku wspólnego, mają być mu przekazywane w formie wypłaty transferowej na jego rachunek PPK.
Gdyby była żona lub mąż nie posiadali jednak PPK, bo program nie jest obowiązkowy, to wówczas kapitał przypadający mu w wyniku podziału majątku ma być mu przekazany w formie pieniężnej. Będzie to jednak tylko część kapitału, bo zanim dojdzie do przekazania tych środków, do Skarbu Państwa trafi 30 proc. z połowy składek, które pracodawca przelewał na rachunek PPK oraz połowa tego, co w trakcie trwania małżeństwa przekazało państwo, czyli połowa składki powitalnej (jednorazowo 250 zł) oraz dopłat rocznych (240 zł co roku).
2. Pracownicze programy emerytalne:
W aspekcie podziału środków związanych z oszczędnością w PPE, a rozwodem oparłbym się podobnie jak ma to miejsce w przypadku śmierci o stanowisko, iż zgodnie z treścią ustawy brak jest jednoznacznego stanowiska co do podziału środków w razie rozwodu. Oczywiście względy słuszności przemawiają za przyjęciem rozwiązania zgodnie z którym połowa środków należy do współmałżonka, ale osobiście byłbym ostrożny w jednoznacznych ocenach i aspekt ten wymaga niewątpliwie pogłębionej analizy.
Oczywiście pojawia się pytanie co ze środkami zgromadzonymi w ramach oszczędności w razie śmierci pracownika:
1. Pracownicze plany kapitałowe
W przypadku naszej śmierci musimy wziąć pod uwagę regulacje art. 21 oraz art. 77 projektu ustawy. Pierwszy z nich mówi o możliwości wskazania jednej lub więcej osób, na rzecz których wypłacone zostaną środki pozostałe po dokonaniu podziału środków zgodnie z rozdziałem 13 ustawy. Zgodnie z art. 77 projektu ustawy – połowa środków zgromadzonych na PPK stanowiących przedmiot małżeńskiej wspólności podlega wypłacie transferowej na rzecz małżonka zmarłego uczestnika. Czyli reasumując możliwość wskazania dotyczy połowy środków zgromadzonych w PPK bo druga połowa należna jest naszemu współmałżonkowi.
2. Pracownicze programy emerytalne:
Zgodnie z regulacją art. 48 ustawy uczestnik może dokonać rozporządzenia środkami zgromadzonymi na jego rachunku w ramach programu przez wskazanie osoby fizycznej uprawnionej do odbioru środków na wypadek jego śmierci. W ustawie o PPE brak jest precyzyjnej regulacji odnoszącej się do wspólności majątkowej w trakcie trwania małżeństwa. Niewątpliwie pewne różnice mogą pojawić się w zakresie składek opłacanych przez pracodawcę, a składek pracownika. W przypadku tych drugich jednoznacznie opowiedziałbym się za przyjęciem, iż są one objęte wspólnością majątkową. Duże wątpliwości obecne są jednak w przypadku składek finansowanych przez pracodawcę.
Zwróciłbym w tym aspekcie uwagę na regulacje art. 31 par. 1 pkt 3 KRIO, który mówi o tym, że środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków należą do majątku wspólnego. Fundusz emerytalny jest jedną z form PPE, ale nie jedyną – więc taka interpretacja może rodzić wątpliwości. Patrząc na kryterium celowości czy też względy słuszności racjonalne byłoby stwierdzenie, że kapitał na PPE stanowi wspólność majątkową, dodatkowo patrząc na regulacje OFE zyskujemy kolejny argument przemawiający za tym stanowiskiem, ale wciąż moim zdaniem są to niewystarczające argumenty i aspekt ten wymaga pogłębionej analizy.
Warto odnotować także dodatkowe korzyści, które przemawiają w tym przypadku akurat na korzyść PPK:
- Dopłata roczna przysługuje uczestnikowi w wysokości 240 zł rocznie. Przysługuje uczestnikowi, który w danym roku kalendarzowym zgromadził składki w wysokości odpowiadającej co najmniej kwocie składek podstawowych należnych od kwoty 6x krotności minimalnego wynagrodzenia.
- Składka powitalna – wynosi 250 zł i uregulowana jest w art. 119 projektu ustawy. Ewidencjonowana jest ona po upływie trzech pełnych miesięcy oszczędzania.
A jak to wygląda w praktyce – analiza przypadku pracownika zarabiającego 4000 zł brutto:
PPK pracownik zebrał 38 650 zł z czego:
– 19 200 zł – pracownik
– 14 400 zł – pracodawca
– 5050 zł – państwo
– Pracownik “wydał” na inwestycje: 16992 zł (składki plus podatek)
PPE pracownik zebrał 33 600 z czego:
– 33 600 zł – pracodawca
– Pracownik “wydał” na inwestycje: 6048 zł (podatek)
Skoro o PPK mowa to warto jeszcze zwrócić uwagę na aspekt, który poruszył Maciej Rogala odnosząc się do kwestii problemów podatkowych w obecnym projektowanym modelu naliczania składek o czym szerzej można poczytać tutaj.
Jak zatem widać ze wskazanej analizy również z perspektywy pracownika pojawiają się dość istotne różnice, a kluczowym elementem różnicującym rozwiązania jest poziom partycypacji pracownika w budowaniu kapitału emerytalnego i skłonność do ponoszenia udziału w tej inwestycji. Warto także zwrócić uwagę na aspekty odnoszące się do wypłaty środków i związanych z tym różnic.
